چکیده:
با توجه به آنچه بیان شد پایان‌نامه حاضر دارای پنج فصل است. در فصل اول ضمن اشاره به «حدیث تفرقه» اصل و بنیاد فرقه‌های اسلامی را بررسی کرده بیان داشته‌ایم که یکی از فرقه‌های اسلامی که خود اصل بنیادی برای دیگر انشعاب‌ها می‌باشد، مذهب شیعه است. سپس معنای لغوی شیعه، اصطلاحی شیعه و زمان ظهور پیروان حضرت علی (ع) را به عنوان شیعه یاد کرده‌ایم و مفهوم رفض و روافض را تا حدی روشن ساخته‌ایم و در پایان این فصل به مهمترین فرقه‌های شیعه که عبارتند از غلاه، زیدیه، کیسانیه و امامیه نظر افکنده‌ایم. در فصل دوم به دولت آل‌بویه به عنوان یکی از دولت‌های مستقل شیعه که در قرن چهارم و پنجم هجری مطرح بوده است پرداخته‌ایم. در آغاز نگاهی کلی بر آل‌بویه انداخته‌ایم و سپس مذهب آن دودمان را که شیعه اثنی‌عشریه بوده‌اند یا شیعه زیدیه بررسی کرده‌ایم و با قرائنی شیعه جعفری بودن آنها را رجحان نهاده‌ایم. در ادامه، چگونگی برخورد آل‌بویه با خلفای عباسی و علت اساسی این گونه برخورد را مورد مداقه قرار داده‌ایم. مهمترین قسمت فصل دوم، بحث شعارهای شیعه در دوران آل‌بویه است که در آن اقدامات سلاطین آل‌بویه در خصوص حمایت از مذهب شیعه و برگزاری شعائر شیعی توضیح داده شده است. در ادامه این بحث، بزرگان شیعه در دوران آل‌بویه و بویژه نقشی را که هر کدام در گسترش تشیع داشته‌اند مورد بررسی قرار داده‌ایم. این شخصیت‌ها که به ترتیب سال وفاتشان مرتب شده‌اند عبارتند از: شیخ کلینی، شیخ صدوق، صاحب بن عباد، سیدرضی، شیخ مفید، سیدمرتضی و شیخ طوسی. در فصل سوم پاره‌ای اقدامات و فعالیت‌های فاطمیان در خصوص حمایت از تشیع و شعایر آن توضیح داده شده است. در ادامه این بحث، مهمترین مراکز فرهنگی در دوران فاطمیان بررسی گردیده است. در پایان از آنجا که فرقه دروزیه در حقیقت نشات گرفته از فاطمیان است به چگونگی تشکیل و عقاید این فرقه اشاره کرده‌ایم. در فصل چهارم، اسماعیلیان در ایران، به عنوان یکی دیگر از دولت‌های مستقل شیعی که در اواخر قرن پنجم هجری و طول قرن ششم هجری مطرح بوده‌اند مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در آغاز به شرح حال موسس دولت اسماعیلیه در ایران یعنی حسن صباح پرداخته‌ایم. به دنبال آن نزاریان و مراتب دعوت نزاری بررسی شده است و بالاخره دولت نزاریه در ایران به تفصیل بحث شده است. در فصل پنجم، حمدانیان یکی دیگر از دولت‌های شیعی که در قرن چهارم هجری مطرح بوده‌اند بررسی شده است. در آغاز نگاهی کلی بر بنی‌حمدان داشته‌ایم و در آن به نسب آنها و دو شاخه کلی حمدانیان و بالاخره مذهب آنها پرداخته‌ایم. و از آنجا که مشهورترین پادشاه حمدانیان سیف‌الدوله بوده است زندگانی او را مورد بررسی قرار داده‌ایم. و در پایان این فصل مشاهیر علم و ادب در عهد حمدانیان را بر شمرده‌ایم.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «زمینه تاریخی»
* حدیث تفرقه
* اصل و بنیاد فرقه‌های اسلامی
* معنای لغوی شیعه
* معنای اصطلاحی شیعه
* از چه زمانی پیروان حضرت علی (ع) شیعه نامیده شدند؟
* مفهوم رافضه
* فرقه‌های شیعه
فصل دوم: «آل‌بویه»
* نگرشی کلی بر آل‌بویه
* مذهب آل‌بویه
* آل‌بویه و خلفای عباسی
* پاره‌ای از شعارهای شیعه در دوران آل‌بویه
* بزرگان شیعه در دوران آل‌بویه
فصل سوم: «فاطمیان»
* نگرشی کلی بر فاطمیان
* پاره‌ای از شعارهای شیعه در دوران فاطمیان
* برخی از مراکز فرهنگی در دوران فاطمیان
* دروزیه
فصل چهارم: «اسماعیلیان در ایران»
* حسن صباح
* نزاریان
* دولت نزاریه در ایران
فصل پنجم: «حمدانیان»
* نگرشی کلی بر حمدانیان
* سیف‌الدوله
* مشاهیر علم و ادب در دوران حمدانیان
نتیجه‌گیری.
