چکیده:
طلائع بن رزّیک، از جمله شعرای متعهد شیعی در قرن ششم است که در دوره فاطمیان می‌زیست و در سال‌های (549 - 556 هجری) وزارت آنان را بر عهده داشت. دیوان او سرشار از مضامینی، در مدح و رثای اهل‌بیت (ع) و هجو دشمنان ایشان و بث الشکوی است و نشان از این دارد که پرداختن به سیمای اهل‌بیت، وجهه همت او بوده است. خصوصیت بارز این‌گونه اشعارش، صدق عاطفه و اخلاص واقعی است. این امر را به‌راحتی از خلال اشعارش می‌توان دریافت، چنانچه در هنگام مدح اهل‌بیت، محبت و ارادت خالص خود را می‌نمایاند و به هنگام رثا، حزن و اندوه واقعی خود را در قالب اشعارش نشان می-دهد و در وقت هجو، از عاطفه خشم بهره می‌برد و اشعاری کوبنده می‌سراید. اشعار او شامل مدح ائمه به‌طور عام و مدح حضرت علی (ع) به‌طور خاص، می‌باشد. به‌طوری که وی اشعار فراوانی را به مدح علی (ع) اختصاص داده است؛ اما آنچه در این قبیل مدایح، مهم می‌باشد، این است که قصد طلائع، تنها مدح صرف و به‌منظور تکسب نیست؛ بلکه او در پی هر مدحی، به بیان حقانیت علی (ع) در امر خلافت می‌پردازد و در این راه، از ذکر رشادت‌ها و قهرمانی‌های آن حضرت و ماجراهای مختلفی که هر یک فضیلتی برای آن امام، در پی دارد غافل نبوده است. رثا از دیگر مضامین شعری است که در دیوان او از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. عمده مرثیه‌های او در سوگ سیدالشهدا (ع) و بیان مصائب و مظلومیت اوست. وی حوادث و فجایع جان‌گداز صحنه کربلا را، با لحنی آکنده از غم و اندوه به تصویر کشیده و خاندان بنی‌امیه را به خاطر ارتکاب این فجایع هجو نموده است و با بیانی اندوهگین، شکوای خود را از این مصائب اعلام می‌دارد. این پژوهش، در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اول که شامل کلیات تحقیق می‌باشد. فصل دوم به بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و ادبی عصر فاطمیان که طلائع وزارت قسمتی از آن دوره را بر عهده داشت می‌پردازد. فصل سوم، نگاهی به زندگی طلائع به‌عنوان یک وزیر و سپس یک شاعر متعهد شیعی دارد و آنگاه ویژگی‌های شعری او را مورد کنکاش قرار می‌دهد. فصل چهارم نیز به دو قسمت تقسیم می‌شود در بخش نخست به‌صورت اجمال، به شعر شیعی پرداخته شده و در قسمت بعد، به‌صورت مبسوط، سیمای اهل‌بیت (ع) در دیوان طلائع مورد بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژه‌ها:شعر متعهد شیعی، اهل‌بیت (ع)، طلائع بن رزیک.
مقالات مرتبط:
1. بررسی تطبیقی دو قصیده تائیه دعبل خزاعی و طلائع بن رزیک در مدح اهل‌بیت (ع)، سید مهدی مسبوق، اعظم دریادل موحد، ادب عربی، پاییز 1391، شماره 3، (24 صفحه، از 223 تا 246)، (علمی _ پژوهشی)
2. بینامتنی قرآن و حدیث در شعر شیعی طلائع بن رزیک، سید مهدی مسبوق، اعظم دریادل موحد، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، بهار و تابستان 1391، سال سوم، شماره 1، (10 صفحه، از 31 تا 40)
