چکیده:
شیعیان از بدو به وجود آمدن این گروه همواره در نقطه مقابل حکومت‌های اموی و عباسی قرار داشتند به همین جهت این حکومت‌ها نه‌تنها از تشكیل مؤسسات و مدارس آموزشی شیعیان از جهت سیاسی و مالی حمایت نمی‌کردند بلكه از آن جلوگیری نیز به عمل می‌آوردند ولی با این‌حال علاقه به انتقال و گسترش عقاید شیعی باعث شد تا شیعیان از هر فرصت بدین منظور بهره ببرند مؤسسات و مراكز آموزشی شیعیان امامی از دوران امامت امام محمد باقر (ع) و امام صادق (ع) شكل و روش خاصی خود را پیدا كرد و بعد از آن با كمك شاگردان و دانش‌آموختگان شیعی كه از محضر ائمه شیعی و دانشمندان بزرگ بهره برده بودند ادامه پیدا كرد. از نظر مالی مؤسسات و مجموعه‌های آموزشی شیعیان با توجه به این شرایط عموماً از ناحیه کمک‌های مردمی به‌خصوص از جانب موقوفات و رسم وقف كه در بین مسلمانان رایج بود اداره می‌شد. در این مراكز غیر از علوم اسلامی كه در مدارس اهل سنت رایج بود علومی همچون فلسفه و مابعدالطبیعه كه عموم دانشمندان اهل سنت با آن مخالف بودند آموزش داده می‌شد در شهرهایی كه اكثریت ساكنان و یا بخش مهمی از آن شیعه بودند همچون كوفه _ بغداد _ قم _ ری خاندان‌هایی همچون اشعریان _ نوبختیان _ آل بابویه و ... و دانشمندان دیگر اهداف آموزشی شیعیان را پیش می‌بردند كه با تأسیس دارالعلم و دارالحدیث ها و مدارس شیعی در دوره های مختلف باورهای مذهبی شیعه را به نسلهای بعد از خود انتقال میدادند. مؤسسات و مدارس شیعی امامی به جهت سیاسی و یا به جهت مخالفت با علومی كه در آن‌ها آموزش داده می‌شد همواره از جانب اهل سنت متعصب با مخالفت‌هایی روبرو بود ولی با این‌وجود باعث نشد تا شیعیان امامی اهداف آموزشی خود را كاملاً رها سازند. علومی كه هم‌اکنون در مراكز دینی شیعیان آموزش داده می‌شود نتیجه همان تلاش‌ها است.
کلیدواژه‌ها:مراكز آموزشی، تشیع امامی، دارالعلم، وقف.
فصول پایان‌نامه:
این پژوهش دریازده فصل ارائه شده است:
فصل اول: «مقدمه و طرح تحقیق»
* مقدمه
* كلیات تحقیق
* تعریف مسئله
* اهداف
* سؤالات تحقیق
* فرضیه‌های تحقیق
* مواد و روش انجام تحقیق
* جنبه جدید بودن و نوآوری
* فهرست مراجع
فصل دوم: «مکانه‌ای آموزشی مسلمانان»
* مسجد
* مكتب
* مدرسه‌ها
* بیت الحكمه (خزانه الحكمه - دارالحكمه)
* دیگر مکانه‌ای آموزشی
فصل سوم: «شکل‌گیری مذهب دوازده‌امامی و مراحل آغازین ادبیات امامیه»
فصل چهارم: «حوزه‌ها و خاندان‌های علمی شیعیان»
* حوزه فعال علمی و آموزشی شیعیان
* خاندان‌های علمی شیعیان امامی
* نقیبان علوی و نقش فرهنگی آن‌ها
فصل پنجم: «فعالیت‌های فرهنگی ائمه شیعه»
* امام سجاد (ع) امام چهارم شیعیان
* امام محمدباقر (ع)
* امام جعفر صادق (ع)
* امام موسی كاظم (ع)
* امام رضا (ع)
* امام جواد (ع)
* امام هادی (ع)
* امام حسن عسكری (ع)
فصل ششم: «دوره غیبت صغری»
* وضعیت علمی شیعیان در دوران غیبت صغری
* دانش‌آموختگان شیعی در دوران غیبت صغری
فصل هفتم: «دوره آل‌بویه»
* برآمدن آل‌بویه
* دانشمندان شیعی دوران آل‌بویه
فصل هشتم: «نقش دارالعلم ها و دارالحدیث‌های شیعی»
* دارالعلم‌های شیعی
* چگونگی تأسیس دارالحدیث‌ها
فصل نهم: «دوره سلجوقیان»
* مراكز آموزشی شیعیان در دوره سلجوقیان
* علما و دانشمندان امامی دوره سلجوقی
فصل دهم: «علومی كه شیعیان می‌آموختند»
* فقه در نزد شیعیان امامی
* علم كلام در نزد شیعیان امامی
* تاریخ در نزد شیعیان امامی
* نجوم در نزد شیعیان امامی
* علم تفسیر در نزد شیعیان امامی
* علم طب در نزد شیعیان امامی
* علم رجال در نزد شیعیان امامی
* علم حدیث در نزد شیعیان امامی
فصل یازدهم: «چرا شیعیان به تأسیس نظام آموزشی مستقل مبادرت ورزیدند؟»
* اداره مؤسسات آموزشی شیعیان
* هزینه‌ها و درآمدهای مالی مراكز آموزشی شیعیان
* چرا شیعیان به تأسیس نظام آموزشی مستقل دست زدند؟
نتیجه‌گیری.
