چکیده:

 پژوهش حاضر در پاسخ به مسأله عدالت تمام صحابه پیامبر اسلام (ص)، با روش توصیفی _ تحلیلی، اوصاف و ویژگی‌های مذکور درباره صحابه را بررسی کرده و این فرضیه را پی گیری می‌کند که بر اساس دیدگاه قرآن، صحابه همگی عادل نیستند. اهل سنت با معیارهای متفاوت، تعاریف گوناگونی را از صحابه ارائه داده‌اند. برخی از این علما ملازمت کوتاه‌مدت با پیامبر و حتی یک ساعت را در صدق معنای صحابی کافی دانسته‌اند؛ اما از نظر شیعه، صحابی به کسانی اطلاق می‌شود که پیامبر اسلام (ص) را ملاقات نموده، به او ایمان آورده و باایمان از دنیا رفته باشند. ماده «صحب» 107 مرتبه در قرآن به‌کار رفته است که 78 مرتبه آن به‌صورت اصحاب النار، اصحاب الجنه و امثال آن است. قرآن در بیانات خود به طبقات مختلفی از اصحاب مانند پیشگامان نخستین، بیعت‌کنندگان زیر درخت، تنگ‌دستان مهاجر، اصحاب فتح، منافقان شناخته شده، منافقان پنهان، جاسوسان دشمن، فاسقان، افراد سست ایمان، تسلیم شوندگان غیر مؤمن و مؤلفه القلوب، اشاره کرده است. علمای اهل سنت نیز طبقه‌بندی‌های مختلفی را از اصحاب ارائه کرده‌اند که همین مسأله نشان‌دهنده اعتراف ضمنی آنان بر وجود تفاوت و اختلاف درجات میان صحابه است که ادعای آنان مبنی بر عدالت تمام صحابه را زیر سؤال می‌برد؛ اما از نظر شیعه، صحابی بودن و درک محضر پیامبر، به‌تنهایی برای کسی مصونیت نمی‌آورد؛ بلکه درجات آنان برحسب اعمالشان متفاوت است؛ بنابراین، صحابه شامل دو گروه برجستگان و سایر صحابه می‌شود که گروه دوم منافقان و طعن زنندگان را در برمی‌گیرد. صفات مثبت صحابه در قرآن شامل ایمان، بیعت، خلوص، هجرت، اقدامات اجتماعی صحابه همچون انفاق و صفه نشینی، ایثار و فداکاری می‌شود. ارتداد، نفاق، فسق، ماجرای احد و نزول آیه در مذمت برخی صحابه با مصادیق مختلف نیز از صفات منفی برخی صحابه است. در نتیجه، آنچه علمای اهل سنت درباره عدالت صحابه گفته‌اند با منطق قرآن و روایات صحیح اسلامی سازگاری ندارد.

کلیدواژه‌ها:پیامبر اسلام (ص)، صحابه، قرآن، شیعه، اهل سنت، عدالت، طبقات صحابه.

نوشتن دیدگاه