چکیده:

 هدف از نگارش این رساله تحت عنوان «تاریخ فقه و فقهای شیعه در قرن هشتم هجری» این بوده که ابتدا یک بررسی اجمالی از سیر تحول فقه شیعه و ادوار مختلف آن تاکنون را داشته باشد و با نگرشی دقیق تحولات و تطورات فقه شیعه و عوامل موجود در آن را موردبررسی قرار دهد تا نقش فقها را در این روند فکری و تکاملی و جایگاه و منزلت آنان را در میان جامعه نشان دهد. این رساله در دو بخش جداگانه موردبررسی قرارگرفته، در بخش اول آن پنج‌تن از فقهای مشهور قرن هشتم هجری بر اساس ترتیب تاریخی ذکر گردیده شده است. این فقهای بزرگوار عبارت‌اند از: ابن داود حلی، قطب‌الدین رازی، فخرالمحققین، ابن معیه حسنی و شهید اول. در بخش اول این رساله کارهایی که انجام‌شده است بدین شرح هست: 1) در ابتدا به بررسی شخصیت هرکدام از فقها موردنظر و شرح‌حال زندگانی وی به‌طور مختصر و موجز پرداخته‌ایم و شمه‌ای از شخصیت والای آن فقیه و نقش آن را در جامعه خود متذکر شده‌ایم. 2) سپس به گفتار دانشمندان و فقها در مورد آن فقیه موردنظر پرداخته و نظرات و گفته‌های بزرگان از فقه و فقاهت را در مورد هرکدام از آنان بیان داشته تا بدین‌وسیله اهمیت این ستارگان درخشان را در آسمان فقاهت و معنویت اسلام متذکر شده باشیم. 3) همچنین به این موضوع پرداخته‌ایم که این بزرگواران در محضر کدام استاد یا اساتید فن، کسب فیض و دانش نموده و به‌عبارت‌دیگر، اساتیدی که این فقها از آنان استفاده و بهره‌برداری کامل نموده‌اند چه کسانی بوده‌اند و دیگر آنکه این دانشمندان با توجه به آشنایی با علوم اسلامی چه کسانی و یا شاگردانی از محضر پرفیض آنان کمال استفاده را نموده‌اند. 4) و یکی از کارهای دیگری که صورت گرفته آن است که آثار و تألیفات ارزنده فقهی و غیر فقهی هرکدام از این فقها را ذکر کرده و به‌طور مختصر درباره آن‌ها توضیح داده‌ایم. بخش دوم رساله که شامل دو قسمت هست و آن بدین شرح ذکر می‌گردد:1) بعدازآنکه هرکدام از این فقها شخصیت و گفتار دانشمندان درباره ایشان و اساتید و شاگردان و تألیفات آنان ذکر گردید، به بررسی نقش آنان در ایجاد تحول و تطور فقهی پرداخته‌ایم. به‌عبارت‌دیگر، در این قسمت نظرات و سبک و نوآوری هرکدام از این فقها که دارای چنین خصوصیتی بوده‌اند بیان‌شده است و تأثیر آنان را در پیشرفت فقه شیعه و روند تکاملی فقه متذکر شده‌ایم که تا چه حدی آنان توانسته‌اند نیازها و احتیاجات جامعه خود را از طریق فقه و فقاهت برآورند؛ و همچنین کتاب‌هایی که از ایشان در دسترس بوده و تنظیم مباحث فقهی آنان را بیان کرده‌ایم. 2) در قسمت دوم، ما نگاهی اجمالی به وضعیت سیاسی _ اجتماعی قرن هشتم داریم تا ببینیم که این فقها در زمان و عصر خویش در چه دورانی از مقطع سیاسی اجتماعی می‌زیسته و آیا توانسته‌اند در آن زمان آزادانه به تفکر در مباحث فقهی پرداخته و یا اینکه وضعیت به‌طور دیگری بوده است.

 فصول پایان‌نامه:

این پایان‌نامه شامل دو بخش می‌باشد:
بخش اول: «سیری در تحول فقه شیعه»
* سیری در ادوار فقه
بخش دوم: «نقش فقها در تطور و تحول فقهی»
* سیر تحول فقه شیعه
* وضعیت سیاسی _ اجتماعی قرن هشتم.

نوشتن دیدگاه