چکیده:

 قرآن، کتاب الهی و معجزه جاودانه آخرین پیام‌آور الهی برای بیان اغراض و مفاهیم موردنظر خود در راستای هدایت انسان به سرمنزل مقصود برترین و زیباترین روش‌های حکیمانه را در قالب ترکیب‌ها و الفاظ فصیح و بلیغ به‌کاربرده است. ازجمله این روش‌ها، زینت کلام با پرسش‌ها و پاسخ‌هایی است که آدمی را به‌طور غیرمستقیم در مسیر معانی بلند و اهداف والا سوق می‌دهد. اسلوب استفهام ازجمله اسلوب‌هایی است که قرآن کریم مکرر از آن استفاده می‌کند و حدود 1200 بار این اسلوب بیان در آن به کار گرفته‌شده است و با توجه به این‌که پروردگار سبحان، آگاه و عالم به همه‌چیز است؛ بنابراین در اغلب موارد که استفهام از جانب خداست، غرض او از استفهام آگاهی یافتن نسبت به مجهول نیست؛ بلکه در این استفهامات راز و رمز و حکمت‌هایی نهفته است که این امر سخن شناسان و علمای علم بلاغت و به‌ویژه مفسران را بر آن وا‌داشته تا در پی کشف اغراض نهفته در ورای استفهام‌های قرآن باشند و به زیبایی‌های آن پی ببرند. این پژوهش تلاشی در جهت بررسی دیدگاه مفسران شیعه در راستای کشف زیبایی استفهام در سه جزء اول قرآن است که در 5 فصل تکمیل و ارائه گردیده است؛ در فصل اول بنا به شیوه معمول و رایج نگارش پایان‌نامه در دانشگاه یزد کلیات تحقیق مطرح می‌گردد و در فصل دوم به بیان تعریف استفهام و ادوات استفهام و کاربردهای متفاوت آن‌ها و معانی مجازی و فرعی استفهام از قبیل: تقریر، توبیخ، انکار، استبعاد و ... پرداخته می‌شود و در فصل سوم نظرات مفسران شیعه درباره‌ی اغراض و مفاهیـم استفهام‌های موجود در جـزء اول قرآن موردبررسی قرار می‌گیرد؛ در فصـل چهارم استفهام‌های جزء دوم قرآن و در فصل پنجم استفهامت موجود در جزء سوم از دیدگاه این اندیشمندان مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد که در رأس این مفسران می‌توان از کسانی چون: شیخ طوسی، شیخ طبرسی، شریف کاشانی، میرزا محمد مشهدی، علامه طباطبایی، فیض کاشانی و شیبانی نام برد که یکی از هدف‌های اصلی این پژوهش تبیین جایگاه نظرات مفسران شیعی در بحث استفهامت قرآنی و بیان نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه‌های آنان در این خصوص است. لازم به بیان است که در هر آیه علاوه بر بیان اغراض و معانی فهمیده شده از استفهام، به موضوع اصلی یا شأن نزول آیه اشاره‌شده و در پایان، دیگر جلوه‌های بلاغی موجود در آیه نیز آورده شده است.

کلیدواژه‌ها: قرآن، بلاغت، استفهام، تفسیر، شیعه.

فصول پایان‌نامه:

این پایان‌نامه شامل پنج فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات تحقیق»
فصل دوم: «ادوات استفهام، معنای آن‌ها»
فصل سوم: «استفهام در جزء اول قرآن»
فصل چهارم: «استفهام در جزء دوم قرآن»
فصل پنجم: «استفهام در جزء سوم قرآن»
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه