چکیده:

 پژوهش حاضر، دیدگاه‌های عارفان معاصر در کشف و شهود عرفانی یا همان تجربه عرفانی و مؤلفه‌های آن را تجزیه‌وتحلیل کرده و شیوه‌های عقلانی و برهانی آنان در تبیین مفهوم مکاشفه عرفانی و شاخصه‌های آن را شرح می‌دهد. ازنظر نویسنده عرفای متأخر بر اهمیت علمی و ارزش عملی مکاشفه با روش‌های خاص خود تأکید می‌کردند و در زنده نگاه‌داشتن و پویا ساختن مسائل عرفانی اهتمام می‌ورزیدند و با این‌که خود هرکدام به‌عنوان یک فقیه، متکلم و فیلسوف تمام‌عیار بودند، اما بر مسئله مکاشفه پایبندی خاصی نشان داده و مقولات جدیدی در این عرصه پدید آوردند؛ به‌طوری‌که مسئله تجربه دینی غرب، حاصل برخی از همین تفکرات معقول و مسئول عرفای متأخر مسلمان محسوب می‌شود. نگارنده در سه فصل روش خاص هر یک از عارفان متأخر به‌ویژه امام خمینی، آیت‌الله سید علی قاضی، آیت‌الله میرزا محمدعلی شاه‌آبادی و علامه سید محمدحسین طباطبایی را در تبیین مسائل عرفانی و کشف و شهود عارفانه مطرح و در پایان، روش‌های بحث عرفانی آن‌ها را باهم مقایسه کرده است. فصل اول به کلیاتی از بحث تجربه‌گرایی دینی و زمینه‌های تاریخی آن اختصاص دارد و دیدگاه‌های برخی فلاسفه غرب و بعضی از متکلمان مسلمان، مانند اشاعره، معتزله، جهمیه، حنابله، اهل حدیث و... نظریات متصوفه و عرفای مسلمان منعکس می‌گردد. آن‌گاه مبانی نظری تجربه دینی و تجربه عرفانی که طبق آن نوع خاصی از معرفت به‌وسیله کشف و شهود به دست می‌آید که از عقل بالاتر بوده و با هیچ زبانی قابل وصف نیست، وصف گردیده و دیدگاه برخی عرفای متأخر در این زمینه بیان‌شده است. در فصل دوم با عنوان مکاشفه» دیدگاه‌های آیت‌الله سید علی قاضی، میرزا محمدعلی شاه‌آبادی، علامه طباطبایی و امام خمینی در امکان مکاشفه، ارزش مکاشفه، اقسام مکاشفه، کیفیت مکاشفه، رابطه بین ریاضت و مکاشفه، معرفت زا بودن کشف و شهود عرفانی، رابطه فطرت و مکاشفه، رابطه معرفت نفس و مکاشفه، رابطه تهذیب اخلاقی و مکاشفه، نسبت بین عشق و عرفان و تجربه عرفانی و رابطه بین سلوک عرفانی و مکاشفه تبیین می‌گردد. در فصل سوم نوع نگرش این چهار دانشمند و عارف و روش خاصشان در عرفان نظری و عملی و نگاه ویژه آنان به تجربه عرفانی و مکاشفه باهم مقایسه می‌گردد.

نوشتن دیدگاه