چکیده:

 هدف اصلی از انجام این پژوهش مقایسه بین مفاهیم اخلاقی سور مکی و مدنی بر اساس ترتیب نزول به جهت دستیابی به حقانیت قرآن و جهان‌شمولی آن است. این مقایسه بر روی چهار واژه‌ی اخلاق فردی انفاق، ایثار، صدق و وفای به عهد صورت گرفت که شیوه‌ی ما بررسی مفاهیم بر اساس ریشه‌ی لغوی آن‌ها بوده و واژه‌های متقارب المعنی با آن‌ها مدنظر قرار نگرفته است. این مفاهیم از جهات مختلفی چون تعریف، ویژگی‌ها، الفاظ مجاور، عوامل زمینه‌ساز، موانع مورد بررسی قرار گرفتند. مفهوم انفاق، در مدینه بیشتر وجود داشت اما مباحث اصلی و ریشه‌ای در دو فضا به‌صورت مشابه پیگیری شده بود. اندک تفاوت موجود به سبب نیاز مخاطبان و در جزئیات می‌باشد. برای مثال در بحث موانع، در مدینه به نفاق اشاره شده که در مکه مشاهده نمی‌شود. دلیل این امر پیدایش پدیده نفاق در مدینه است. تعریف، عامل ایجادکننده و جزای ایثار در مکه و مدینه مقایسه شده است. تعریف آن در مکه و مدینه به معنی ترجیح امری بر امر دیگر است. ایمان عاملی است که در هر دو محیط فرد را به انتخاب درست رهنمون می‌کند. جزای انتخاب اشتباه در سور مکی، جهنم و جزای انتخاب درست در مدینه رستگاری است. مفهوم دیگر صدق است که در مکه و مدینه دارای معانی عامی فراتر از راست‌گویی است و شامل صداقت در رفتار نیز می‌شود. در مکه و مدینه پیامبرانی به‌عنوان الگوی صدق معرفی شده و در آیات دیگر ویژگی‌های صادقان بیان شده است. در نهایت در دو فضا به پاداش صادقان اشاره شده است. مفهوم وفای به عهد در مکه و مدینه به معنای به اتمام رساندن عهد و پیمان می‌‌باشد. در آیات مکی وفای به عهد مخاطب عام و در آیات مدنی علاوه بر عمومیت، مخاطب خاص نیز دارند. وفای به عهد در دو فضا دارای دستاوردهایی است که در مکه به ترتیب نزول، به یاد بودن نعمت خداوند و اجرای وصیت ایشان و در مدینه موجبات محبت، اجر و رستگاری عظیم را فراهم می‌آورد. نتایج پژوهش حاکی از این است که این مفاهیم اخلاقی در سور مکی و مدنی به‌طور یکسان بیان شده است و اندک تفاوت موجود بسیار جزئی و از آن جهت است که مسائل اخلاقی در مکه پایه‌گذاری و خط‌مشی و کلیاتش ابلاغ شده اما در مدینه آیات با تفصیل بیشتری می‌آیند. سیر ابلاغ آیات مکی و مدنی به مخاطبان وابسته به ظرف زمان و مکان نبوده است.

فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در پنج فصل ارائه‌شده است:
فصل اول: «کلیات»
* بیان مسئله
* اهمیت و ضرورت تحقیق
* سؤال‌های تحقیق
* فرضیه‌ها
* پیشینه تحقیق
* اهداف و کاربردهای تحقیق
* روش تحقیق
* مفهوم شناسی
فصل دوم: «انفاق»
* تعریف انفاق
* منابع انفاق
* ویژگی‌های انفاق
* عوامل زمینه‌ساز انفاق
* موانع انفاق
* موانع قبول انفاق
* جزای انفاق
* جزای عدم انفاق
فصل سوم: «ایثار»
فصل چهارم: «صدق»
فصل پنجم: «وفای به عهد»
* تعریف وفای به عهد
* فهرست آیات وفای به عهد در مکه
* فهرست آیات وفای به عهد در مدینه
* تعریف وفای به عهد در آیات مکی
* تعریف وفای به عهد در آیات مدینه
* وفای به عهد و مجاورهای آن در مکه
* وفای به عهد و مجاورهای آن در مدینه
* دستاوردهای وفای به عهد در مکه
* دستاوردهای وفای به عهد در مدینه
جمع‌بندی نهایی.

نوشتن دیدگاه