چکیده:
صبر و شکر رضا از مهم‌ترین موضوعات اخلاقی‌اند که در بین طیف‌های مختلف از جمله عالمان دینی و متصوفه بسیار مورد توجه قرار دارند. وجود کتاب‌های غنی و با اصالت در قرن‌های متمادی شاهد این مدعاست که نیل به مراتب عالیه اخلاق و طی مراحل آن بدون غور در این سه حوزه امکان‌پذیر نیست. در این رساله بر آنیم تا به بررسی صبر و شکر و رضا در تفسیر البرهان به همت علامه سید هاشم بحرانی به نمایندگی از عالمان محدث و فقیه شیعی و نیز منازل السائرین اثر خواجه عبدالله انصاری از قاطبه متصوفین بپردازیم. تا از این رهگذر ضمن بهره‌مندی از تعالیم ناب قرآنی و سخنان ارزشمند معصومین (ع) که کامل‌ترین مفسرین قرآنند با دیدگاه‌های متصوفه در باب اخلاق و با این سه موضوع آشنا شویم. از کمالات قرآن و ویژگی‌های آن سخن گفتن گزافه ایست پس در بیان ویژگی‌های منازل السائرین می‌توان گفت کامل‌ترین کتابی است که در باب منازل سلوک نگاشته شده و هر منزل برای سه گروه از مردم (عوام، خواص، خاص الخواص) مطلب دارد. با وجود صد باب در سه رتبه در واقع سیصد منزل را در بر گرفته که سالک به فراخور حالش از آن بهره‌مند می‌شود. بررسی وجوه اشتراک و افتراق این او دیدگاه منبعث از وحی در صبر و شکر و رضا منظور ماست ولی اگر بخواهیم به تعریف کوتاهی از آن‌ها دست یابیم می‌توان گفت: صبر یعنی خویشتن‌داری و حبس نفس بر چیزی که عقل و شرع تقاضا می‌کند یا از چیزی که عقل و شرع از آن نهی می‌کند و در مقابل جزع به کار می‌رود. صبر بر معصیت، طاعت و مصیبت زمینه‌های صبرند. شکر، معرفت و شناخت احسان و اظهار کردن آن است و در مقابل کفر به کار می‌رود و شکر قلبی و زبانی و عملی از انواع آن است. رضا به معنی خشنودی و در مقابل سخط به معنی غضب به کار می‌رود نه‌تنها بنده از قضای الهی ناخرسند نیست بلکه با رضایت تسلیم امر الهی می‌شود و به دل کدورتی راه نمی‌دهد. راضیه مرضیه بیانگر رضایت متقابل خدا و بنده است که دارای درجاتی است. خدایا چنان کن سرانجام کار تو خشنود باشی و ما رستگار
