چکیده:

 پژوهش حاضر درصدد تبیین جایگاه معنایی واژه‌های اخلاقی «ایثار، اخلاص، استغفار، إنابه، بِرّ، رحمت، سلام و شکر» در قرآن کریم، به شیوه‌ی معناشناسی تاریخی و توصیفی است که پس از ریشه‌شناسی، معنای لغوی و اصطلاحی، مدلول حسی، معانی اساسی و نسبی، گستره‌ی مفهومی و مصداقی، وجوه معنایی، سیر تطوّر و حوزه‌ی معنایی آن‌ها در مقطع زمانی قبل و بعد از اسلام، بررسی شده و ارتباط معنایی آن‌ها با واژه‌های هم‌نشین و جانشین در قرآن مشخّص گردیده است. از این رو با توجّه به ویژگی تحقیق، از روش «توصیفی تحلیلی» استفاده شده است. معناشناسی تاریخی این واژه‌ها با استناد به اشعار عصر جاهلی، معاجم قدیمی، مفردات قرآنی، کتب تاریخی و تفسیری، بیانگر آن است که اعراب جاهلی آن‌ها را می‌شناخته‌اند؛ و حاصل مطالعه‌ی توصیفی نیز نشان می‌دهد که واژه‌های اخلاقی این پژوهش، در کاربرد وحیانی بر محور جانشینی یا هم‌نشینی با بسیاری از واژه‌ها و مفاهیم اخلاقی و دینی دیگر، رابطه‌ی معنایی داشته و در یک حوزه‌ی معنایی قرار می‌گیرند و در تمام یا بخشی از مولّفه‌های معنایی با آن‌ها هم‌معنایی نسبی یا تقابل معنایی دارند. از نتایج مهم دیگر، آشکار شدن پیوند معناییِ عمیقِ این واژه‌ها با سایر واژه‌های هم‌حوزه‌ی آن‌ها در قرآن است. این پیوندها باعث شده تا کاملاً تحت تأثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار بگیرند و با معنایی متمایز و متعالی به حیات خود ادامه دهند. بدین منظور مطالب این پژوهش تحت عنوان «معناشناسی واژگان اخلاقی در قرآن کریم» بررسی می‌شود که نگارنده آن را در نه فصل تدوین نموده است: در فصل اوّل به کلیات پژوهش پرداخته و در فصل‌های بعدی، به ترتیب واژه‌های فوق‌الذکر مورد تحلیل معناشناختی قرار می‌گیرند.

 مقالات مرتبط:

 1. معناشناسی واژه‌ «جهل» در قرآن کریم، علی رفیعی، حسن عبدالهی، مطالعات قرآنی، زمستان 1393، شماره 20، (22 صفحه، از 129 تا 150)، (علمی _ ترویجی)

2. تحلیل معناشناختی توصیفی واژه‌ی «بِر» در قرآن، علی رفیعی، سید حسین سیدی، حسین ناظری، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، بهار و تابستان 1393، شماره 1، (24 صفحه، از 23 تا 46)

1. معناشناسی واژه‌ «جهل» در قرآن کریم، علی رفیعی، حسن عبدالهی، مطالعات قرآنی، زمستان 1393، شماره 20، (22 صفحه، از 129 تا 150)، (علمی _ ترویجی)

تحلیل معناشناختی توصیفی واژه‌ی «بِر» در قرآن، علی رفیعی، سید حسین سیدی، حسین ناظری، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، بهار و تابستان 1393، شماره 1، (24 صفحه، از 23 تا 46)

نوشتن دیدگاه