چکیده:

 معناشناسی بخشی از دانش زبان‌شناسی یا شاخه‌ای مستقل از آن است که از رهگذر آن می‌توان به تحلیل معنای واژه‌ها و جمله‌های یک متن پرداخت و جایگاه دقیق کلمه‌ها و ترکیب‌های آن را با توجه به نظام معنایی که در آن قرار دارد، به دست آورد. این نوشتار به معناشناسی واژه عفو در قرآن کریم می‌پردازد. عفو در لغت حامل معانی مختلف و حتی متضاد است. همچنین در قرآن نیز چندین معنا از سوی مفسران برای آن ارائه شده است که این معانی با توجه به واژگان هم‌نشین به دست می‌آید و سیاق به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قرینه‌ها برای فهم واژگان قرآن، در ایجاد معانی مختلف عفو در آیه نقش عمده و تعیین کننده‌ای دارد، البته به نظر می‌رسد بهترین راه برای دست‌یابی به دقیق‌ترین معنا، توجه به سیاق آیه همراه با بهره‌گیری از تحلیل جامعه‌شناختی و روان‌شناختی حاکم بر فضای نزول و سیاق آیه است که در این پژوهش برای یافتن معنای عفو در قرآن از این روش بهره گرفته شده است. همچنین بررسی واژگان به ظاهر مترادف با عفو نظیر صفح، غفر و جوز نشان می‌دهد که این واژگان با وجود این‌که در ظاهر هم معنای با عفو به نظر می‌رسند ولی به سبب اندک تفاوت معنایی که بین این واژه‌ها و عفو وجود دارد، هرگز نمی‌توانند به‌عنوان واژه‌ای مترادف، جانشین معنایی آن در قرآن کریم شوند. تحلیل معناشناسی عفو در قرآن نشان می‌دهد که این واژه دارای معنایی اصلی و پایه است که روح آن را تشکیل می‌دهد؛ به طوری که در همه آیات و با هر سیاقی این معنا به‌عنوان هسته مرکزی این واژه حضور دارد و این معنا همان گذشت است. گذشت از مفاهیم برتر اخلاقی است که در سعادت و تعالی فردی و اجتماعی انسان‌ها نقش مؤثری ایفا می‌کند و دارای آثار و فوایدی است. این آثار شامل مغفرت الهی، رحمت خدا، تألیف قلوب، آرامش خاطر و ... می‌باشند که این پژوهش به آن‌ها پرداخته است.

نوشتن دیدگاه