چکیده:
از دیدگاه قرآن هدف از خلقت انسان کمال است که در گرو کسب کرامت است. کرامت در قرآن از کریم بودن خداوند آغاز می‌شود که یکی از صفات جمالیه پروردگار و دارای مصادیق مختلفی در هستی است نظیر کرامت قرآن، فرشتگان، انبیاء و سایر انسان‌ها. از مبحث کرامت در روان‌شناسی با عنوان عزت‌نفس یاد گردیده که به معنای احساس ارزشمندی و سودمندی انسان نسبت به خود که همراه ارزشیابی و ارزیابی است. روان شناسان در تبیین مفهوم عزت‌نفس، با قائل شدن به ارزشمندی وجودی انسان، هر آنچه را که موجب ارزش و پیشرفت و موفقیت شخص باشد، به‌عنوان ابزار و عامل ارتقاء عزت‌نفس بیان کرده و در این راستا بیشتر به نقش عوامل محیطی و مادی در افزایش یا کاهش عزت‌نفس توجه نموده‌اند. این نگرش ایشان موجب برداشت و تلقّی خاصی از این مقوله گردیده که در پاره‌ای موارد با اهداف اخلاقی و کمال انسان سازگار نیست. قرآن با نگرشی خدامحور، تأیید الهی را میزان کرامت و عزت‌نفس انسان معرفی کرده و عامل اصلی در این راه را تقوا دانسته و نهایتاً امور محیطی و مادی را تنها ابزار و وسایل کمک دهنده برای نیل به اوصاف بر می‌شمارد، بر این اساس نارسایی نظر روان شناسان برای نیل به کرامت و عزت‌نفس انسان روشن می‌شود. پژوهش حاضر سعی دارد، ضمن واکاوی و تبیین مفاهیم کرامت، عزت، فضل و تقوا و بیان مصادیق واقعی آن‌ها از نظر قرآن و همچنین تبیین مفهوم «عزت‌نفس» در حوزه روان‌شناسی، برای آشنایی و ایجاد راهکارهای مناسب در خصوص کرامت و عزت‌نفس انسان؛ با روش توصیفی تحلیلی، بررسی بین دو حوزه قران و روان‌شناسی در این خصوص انجام دهد؛ تا نقاط اشتراک و افتراق بین این دو دیدگاه به دست آید و راهکارهای مناسب و صحیح جهت ایجاد کرامت و عزت واقعی افراد بشر ارائه گردد. برخی از یافته‌های پژوهش حاضر عبارت است از اینکه: جهان‌بینی قرآن، از نوع خدامحوری است و لذا مفهوم کرامت و عزت واقعی در ارتباط با خداوند معنادار می‌گردد. در این جهان‌بینی انسان با ایمان و عمل صالح، به این مهم دست می‌یابد در حالی که در روان‌شناسی وجود انسان صرف‌نظر از رفتارش ارزشمند است و انسان‌محوری، اساس عزت‌نفس انسان را تشکیل می‌دهد. عزت‌نفس از دیدگاه قرآن و روان‌شناسی، هر دو معنای ارزشمندی، کارایی مفید و احترام قائل شدن به خود را در بردارد؛ با این تفاوت که کرامت و عزت‌نفس در قرآن در قالب اندیشه و رفتار که بیشتر ناظر به امور معنوی است تجلی یافته اما در روان‌شناسی بخصوص انسان‌گرا بیشتر ناظر به امور مادی و محیطی است. مؤلفه‌های عزت‌نفس افراد در روان‌شناسی، در رشد و حفظ عزت‌نفس انسان مؤثر است اما با توجه به طرز تلقی خاص روان‌شناسی از مفاهیم مؤثر در شکل‌گیری شخصیت و عزت‌نفس انسان، در این دانش مؤلفه‌های خاصی پیرامون این موضوع ارائه گردیده، درحالی که در قرآن، تمامی این مؤلفه‌ها در تمام ابعاد همه با هم لحاظ شده‌اند.
کلیدواژه‌ها: قرآن؛ روان‌شناسی، کرامت، عزت، عزت‌نفس، فضل، تقوا.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق دارای پنج فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات پژوهش»
فصل دوم: «عزت‌نفس در روان‌شناسی»
* مفهوم خود
* عزت‌نفس
* جمع‌بندی و نتایج حاصل از بحث
فصل سوم: «کرامت و تقوا در قرآن»
* انسان کامل
* کرامت در قرآن
* تقوا
فصل چهارم: «عزت و فضل در قرآن کریم»
* عزت‌نفس
* فضل در قرآن
فصل پنجم: «بررسی تحلیلی کرامت و عزت‌نفس در قرآن و روان‌شناسی»
نتایج و یافته‌های تحقیق.
