چکیده:
دفاع از نفس، کشور و اعتقادات جهت حفظ و تداوم بقاء آن‌ها، از اقسام ذکر شده برای جهاد می‌باشد که به‌عنوان یک ضرورت، مورد تائید و تأکید عقل و شرع است. در کتب فقهی پیرامون تمام امور زندگی، بایدها و نبایدهایی (آداب و احکام) ذکر شده که بحث دفاع از آن مستثنا نمی‌باشد. محور اصلی پژوهش، بررسی نظریه دفاعی اسلام می‌باشد که با توجه به حساسیت و نیز اختلاف نظر پیرامون مشروعیت عملیات استشهادی، سعی شده تا با بررسی مبانی جهاد و دفاع و به‌ویژه اقدامات ممنوع دفاعی، جایگاه عملیات استشهادی در نظریه دفاعی اسلام تبیین گردد. یافته‌های کلی پژوهش در محورهای ذیل قابل ارائه است: ـ دین جهانی و منطقی اسلام، اهمیت و تأکید فوق‌العاده‌ای به کرامت و حفظ نفس تمام انسان‌ها قائل است؛ بدیهی است این دستور الهی و اصل بدیهی عقلی، در حالت صلح و صفا در حال اجرا است و در حالت نزاع نیز، تدبر در مبانی اسلامی و به‌ویژه سخنان خداوند متعال در قرآن کریم، ما را به این مهم می‌رساند که عمل نمودن به آداب جهاد و دفاع، در راستای حفظ نفس خویش (مدافع) و حتی پرهیز از افراط در مواجهه با دشمن (متجاوز) و نهایتاً حفظ دماء دشمنان می‌باشد. ـ در منطق قرآن، تشریع جهاد به‌عنوان دفاع و مبارزه با تجاوز است و نه تهاجم و تسلّط بر دیگران؛ و دفاع در راستای جلوگیری از بروز فساد و صلاح جامعه دیده شده است. عدم جواز اعتداء به دیگران، عدم پذیرش ظلم از دیگران، تناسب و تماثل بین تجاوز و دفاع، کمک گرفتن از دیگران در مقابل تعدّی و تجاوز، از دستورات خداوند در قرآن است و در این زمینه دستور به مسلمانان دستور به آمادگی با هر وسیله ممکن داده شده و زمان و مکان مانع از انجام این مهم نمی‌باشد. ـ در نظریه دفاعی اسلام، اقدامات ممنوعه و یا نواهی ای وجود دارد که اقدام به آن‌ها ابتدائاً اجازه داده نشده، بلکه تحت شرایط خاص و دشوار و با نظر مرجع شرعی، اقدام به آن‌ها در حد ضرورت اجازه داده شده است. ـ هدف و انگیزه الهی عملیات استشهادی، دفع تجاوز فعلی دشمن از اسلام و مسلمین می‌باشد که همین امر وجه ممیّز این ابزار جهادی با انتحار بوده و به آن مشروعیت بخشیده، ولی صرف مشروعیت یافتن، مجوّز انجام ابتدائی آن نبوده و بلکه با تحقق شرایط جهاد و دفاع، اهم بودن آن بر جان مسلمان، تشخیص اهل خبره مبنی بر منحصر شدن دفاع به انجام آن، نظر مرجع شرعی مبنی بر «ضرورت» و «مصلحت» انجام آن، در حد ضرورت اجازه داده شده است و عنوان «جهاد دفاعی» به خود می‌گیرد وگرنه با تغیر عنوان، از استشهاد خارج و غیر مشروع تلقی خواهد شد؛ لذا ضرورت تحقق شرایط فوق، حاکی از این است که عملیات استشهادی به‌دشواری حکم اجرائی پیدا می‌کند و این خود بیانگر تدبیر اسلام در غلبه ناپذیری بر ظلم و کفر و در عین حال اهتمام بر حفظ دماء تمام انسان‌ها (حتی در شرایط دفاعی) می‌باشد.
کلیدواژه‌ها: جهاد، دفاع، قتال، غدر، فتک، غیله، انتحار، عملیات استشهادی.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* بخش اول: طرح تفصیلی پژوهش
* بخش دوم: تعاریف
فصل دوم: «دفاع در مطالعات اسلامي»
* بخش اول: فلسفه و اقسام جهاد و دفاع
* بخش دوم: مباني فقهي دفاع
فصل سوم: «اقدامات ممنوع دفاعي»
فصل چهارم: «جايگاه عمليات استشهادي در نظريه دفاعي اسلام»
* بخش اول: ديدگاه فقهاي شيعه پيرامون عمليات استشهادي
* بخش دوم: بررسي تطبيقي عمليات استشهادي با مفاهيم مشابه
نتیجه‌گیری.
