چکیده:
بحث درباره خوف و رجا در عقل و نقل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. قرآن و کتب حدیثی از قبیل اصول کافی، محجه‌البیضاء، جامع‌السادات، مرآه‌العقول و کتب آسمانی دیگر از قبیل تورات و انجیل در این مورد سخن گفته‌اند. در این پژوهش به روش کتابخانه‌ای به آن‌ها مراجعه و فیش‌برداری شده است. گروه‌هایی مثل مرجئه، خوارج، خوفیه، عدلیه، نظراتی درباره خوف و رجا دارند؛ اما عقل و فلسفه که فقر وجودی و ممکن‌الوجود بودن انسان را اثبات می‌کنند. سراپای هستی انسان را در برابر عظمت و کبریائی الهی به خشیت می‌کشند و در برابر صفات جمال الهی و رحمت واسعه‌ی او امیدوار می‌سازند. روان شناسان خوف و رجا را عامل تعادل رفتاری می‌شمارند. در اوستا، امیدواری ارجح است و کلیسا، گناه بخشی بر طبق رجاء زیاد و عشاء ربانی دارد، اما اسلام، معتقد به‌اعتدال بین خوف و رجاء است و می‌گوید: خوف زیاد یاس می‌آورد و رجاء فراوان سبب غرور می‌شود. این رساله با نقد نظرات مختلف به این نتیجه رسیده است که دانستن کیفیت خوف و رجاء، نقش مهمی در سعادت دنیا و آخرت انسان دارد. آن دو، بال سلوک الی الله هستند و موازنه‌ی بین آن‌ها، سبب حرکت در صراط مستقیم الهی می‌شود. اگرچه راه دشوار است اما با ممارست و تعقل می‌توان بدان دست یافت؛ و دستیابی بدان سبب تحرک و پویایی و نشاط می‌شود.
