چکیده:
تزکیه و تهذیب نفس در اسلام، سرآمد و بنیان‌همه‌ی مفاهیم اخلاقی دیگر است، زیرا رشد و تکامل و سعادت انسان‌ها را در دنیا و آخرت در پی دارد. فلسفه‌ی فرستان انبیا و ائمه معصومین (ع) تعلیم دادن، ارتقا معرفت (همان‌طور که ابتدای دین با کسب معرفت است) راه و روش تزکیه و تهذیب نفس به بشریت بوده و به همین جهت پیامبر بزرگ اسلام (ص) همواره می‌کوشید تا انسان‌ها را از راه تعلیم و تزکیه نفس به کمال و سعادت برساند و بعد از پیامبر (ص)، ائمه معصومین (ع) تلاش و کوشش می‌کردند تا جامعه بشریت را از گرفتاری‌های نفسانی برهانند و به حقیقت، پویایی و کمال برسانند و این سنتی است که علمای جلیل‌القدر، مسئولیت را پس از ائمه بر عهده گرفته‌اند. این نوشتار به مسئله اساسی و مهم تهذیب نفس و تأثیر و جایگاه آن در شکل‌گیری مراتب عرفانی امام خمینی (ره) پرداخته و با ارائه تعریفی از «روح»، قلب، نفس، تزکیه، تهذیب می‌کوشد نقش مهم تزکیه و تهذیب را ذکر و با استعداد بعضی آیات و روایات و سخنان امام راحل (ره) مواقع و روش‌های مبارزه با نفس را از منظر حضرت امام راحل (ره) بررسی نماید. فرضی که این نوشتار به دنبال اثبات آن است این می‌باشد که با عنایت به این مهم که رذایل اخلاقی سد راه پیشرفت و تعالی انسان و مانع حرکت و عروج به مقامات عالی و معنوی هستند. با جهاد علیه لشکر معاصی می‌توان طی طریق نمود و با گذر از منازل مختلف به شهود جمال حق نائل شد. بر اثر تزکیه به نفس حصول ادارکات قلبی و عرفانی میسر و همچنین مقدمات انقطاع از طبیعت و اتصال به عالم غیب فراهم خواهد شد. شاهد مثال در این نوشتار عرفانی و معنوی نائل گردد. لذا در این نوشتار پس از ذکر مقدمات در فصل اول، اثرات تهذیب و تزکیه نفس از دیدگاه امام راحل (ره) در فصل دوم بررسی شد که در آن نکات مهمی پیرامون لزوم تطهیر قلوب، تأثیر اطلاعات و عبادات در گرایش به سمت معنویات و اثرات مجاهدت‌های نفسانی در تقرب به خدا بیان شد. در فصل سوم به‌ضرورت خودسازی و اصلاح نفس از دیدگاه امام خمینی (ره) اختصاص یافت که در آن به نکاتی مثل تأثیر عبادات و تزکیه در روشنایی قلب که آن‌هم به شناخت حقیقت جهان و ماورای ظواهر منجر خواهد شد اشاره و در فصل چهارم به بیان فضائل و رذایل اختصاص یافت که در آن به تعدادی از مهم‌ترین رذایل و صفات ناپسند و اثرات مهلک آن‌ها و همچنین صفات نیک متقابل آن‌ها اشاره شد. در لابه‌لای این مباحث سعی شد به علاج و درمان برخی آفات ناپسند روح پرداخته و ریشه و منشأ بسیاری از گناهان مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها: تزکیه، تهذیب، نفس، نفس اماره، رذایل، روح، قلب.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق دارای چهار فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات پژوهش»
فصل دوم: «اثرات تهذیب نفس و تزکیه از دیدگاه امام خمینی (ره)»
* اهمیت و ضرورت تهذیب نفس
* انبیاء و تهذیب نفس
* علم و تهذیب نفس
* مشکلات حاصله از عدم تزکیه و تهذیب نفس
* جوانان و تهذیب نفس
* مفاسد و نتایج عدم تهذیب نفس
فصل سوم: «ضرورت خودسازی و اصلاح نفس از دیدگاه امام خمینی (ره)»
* آثار و فواید تهذیب نفس
فصل چهارم: «فضائل و رذایل».
