چکیده:
اجتهاد و بررسی تحولات رخ داده در آن از جمله یکی از مسائل مهم در عرصه‌ی فقه امامیه می‌باشد. تحول اجتهاد امامیه از زمان غیبت کبری و از قرن چهارم هجری و از زمان فقهایی چون ابن ابی عقیل و ابن جنید آغاز و به‌وسیله‌ی کسانی چون شیخ مفید و شیخ طوسی ادامه می‌یابد و در ادامه‌ی روند اجتهاد در میان متقدمین کسانی چون ابن ادریس با توسعه‌ی عقل‌گرایی و وحید بهبهانی با برچیدن بساط اخباری‌گری، تحولات اجتهادی را سمت و سویی ویژه می‌دهند. سپس در میان متأخرین شیخ مرتضی انصاری با ارائه‌ی نظریاتی نو در اصول و اجتهاد زمینه‌ی به وجود آمدن تحولی عظیم در فقه و اجتهاد را برای دوره‌ی معاصرین مهیا می‌سازد. در دوره‌ی معاصرین و با مقایسه‌ی روش اجتهادی آن‌ها با متقدمین و متأخرین به سیر تحولات عظیم اجتهادی پی می‌بریم که همواره فقهایی چون آیت اله بروجردی و حضرت امام خمینی و شهید صدر و علامه شمس‌الدین و مغنیه را می‌توان از شخصیت‌های شاخص تحول در این دوران نام برد. این فقها، با ارائه‌ی نظریات فقهی و اجتهادی جدید و نو، اجتهاد را در مسیر تازه‌ای هدایت کردند که شاهد تحولات عظیمی در عرصه‌ی هماهنگ نمودن پیشرفت‌های جامعه با فقه و اجتهاد می‌باشیم. البته در این تحول، نقش زمان و مکان و سیاست و قدرت سیاسی و تحولات علمی را نمی‌توان نادیده گرفت.
کلیدواژه‌ها: اجتهاد، تحول، فقه، فقها، مقایسه.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات، تعاریف و اصطلاحات و تاریخچه»
* بخش اول: کلیات
* بخش دوم: تعاریف و اصطلاحات و تاریخچه
فصل دوم
* 1) بررسی اجتهادات فقها
بررسی اجتهادات متقدمین
متأخرین و اجتهادات و اندیشه‌های آنان
معاصرین و اجتهادات و اندیشه‌های آنان
* 2) مقایسه روش اجتهادی فقها معاصر با متقدمین و متأخرین
فصل سوم: «زمان و مکان و تأثیر مسائل اجتماعی و سیاسی بر اجتهاد»
* خصوصیات شریعت در مکتب تشیع
* دیدگاه‌ها در زمینه تأثیر زمان و مکان بر تغییرات احکام
* پیشرفت علوم و اجتهاد
* تأثیر اوضاع سیاسی، اجتماعی، در تحول اجتهاد
* تأثیر تحول در حوزه‌های علمیه
* موانع و عوامل نزول اجتهاد
فصل چهارم: «نتایج و یافته‌های تحقیق»
* مبدأ تحول در اجتهاد و نقاط صعود و نزول آن کدامند؟
* شخصیت‌های تحول‌گرا در اجتهاد در یک‌صد سال اخیر چه کسانی بوده‌اند؟
* موانع و مصالح تحول اجتهاد در این یک‌صد سال چه چیزهایی بوده و چگونه و تا چه حدی می‌توان همگام بودن اجتهاد را با علم تبیین نمود؟
* درباره‌ی اینکه ضرورت این تحول چیست و بیشترین تحول فقه در کدام زمینه‌ها بوده است؟
* اهم نتایج به دست آمده.
