چکیده:

 «مصلحت» نقش اساسی در تشریع احکام دارد و احکام شرعی تابع مصالح و مفاسد در متعلقشان می‌باشند؛ بنابراین موضوع بحث مصلحت در فقه و نقش آن در تقنین و اجرای مجازات‌های حدّی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آنچه این نوشتار درصدد تبیین آن می‌باشد این است که امروزه در تقنین حدود باید به عنصر مصلحت و فلسفه مجازات نیز توجه کرده و در صورت صلاحدید، حاکم شرع می‌تواند با استفاده از احکام ثانویه و عنصر مصلحت برای برخی حدود جایگزین تعیین کند؛ چون‌که اگر قانونی در مورد مجازات‌های حدّی تصویب شود و به هر دلیلی به اجرا درنیاید، خاصیت اعلامی خود را نیز از دست خواهد داد، لذا باید مصلحت-سنجی در مورد حدود و رعایت اقتضائات زمان، مکان و اشخاص مجازات با توجه به روایات و نظر فقها مدنظر قرار گیرد. باید توجه داشت آنچه پیرامون اجرای مجازات‌های حدّی در کتاب‌های فقهی گفته شده و مشهور و اکثر فقها حدود الهی را تعطیل‌بردار ندانسته‌اند، به لحاظ حکم اوّلی آن است، ولی اگر شرایطی پدیدار گشت و در پی آن اجرای مجازات‌های حدّی باعث موهون شدن چهره‌ی اسلام و تنفّر عمومی نسبت به دین و احکام آن به دنبال داشت، باید از اجرای آن حکم خودداری شود. ولی این به معنای نسخ مجازات‌های حدّی در شریعت و مرحله‌ی قانون‌گذاری و تشریع حکم نیست، بلکه به معنای به فعلیت نرسیدن آن حکم در مرحله‌ی اجرا به لحاظ شرایط اجتماعی و رعایت مصالح برتر و ترجیح اهم بر مهم در موارد تزاحم بین ملاکات احکام شریعت و احتمال تأثیر شرایط در نرسیدن آن حکم به فعلیت است. البته شرایط باید به‌گونه‌ای مهیا شود که احکام و حدود الهی بدون هیچ‌گونه تبعاتی اجرا شود، اما اگر اجرای حدّ به کیفیت اولی شرعی آن، موجب وهن و انزجار از دین گردد یا خطری برای اسلام یا مسلمانان داشته باشد چنانچه با تغییر کیفیت اجرای حدّ، تبعات برطرف می‌شود می‌توان به‌حکم حاکم شرع، برخی حدود را تعطیل کرده و کیفیت اجرا را تغییر داد؛ مضافاً این‌که ابزارهای مورد استفاده در برخی حدود نیز موضوعیت نداشته و می‌توان از روش‌های نوین استفاده کرد. از طرفی در مورد کیفیت اجرا باید گفت که اجرای مجازات‌ها در ملأعام و نیز اجرای علنی مجازات جز در حدّ زنا مستند شرعی ندارد؛ که نظر به اهمیت بحث، این تحقیق درصدد تبیین نقش مصلحت در تقنین و اجرای مجازات‌های حدّی با توجه به روایات و آرای فقها می‌باشد.

مقالات مرتبط:

 نقش مصلحت در اجرای مجازات‌های حدی، عابدین مؤمنی، حامد رستمی نجف‌آبادی، فقه مقارن، بهار و تابستان 1394، شماره 5، (32 صفحه، از 9 تا 40)، (علمی _ پژوهشی).

نوشتن دیدگاه