چکیده:

 در طول تاریخ بر اموال و دارائی احکامی جاری بوده که بخشی از این نظام کیفیت انتقال دارائی و عوامل و علل عدم انتقال را بیان می‌دارد. قانون مدنی ما در مواد 864 و 862 و 861 علاوه بر این‌که نحوه انتقال ارث را بیان می‌کند در مواد 880 الی 885 عوامل و علل عدم انتقال ترکه را برمی‌شمارد. 4 مانع قتل- کفر -لعان - ولادت از زنا از جمله از عواملی است که قانون مدنی ایران آن را جزو موانع ارث می‌داند هرچند علماء و فقها نسبت به تعین موانع ارث متفق‌القول نیست ولی نویسندگان قانون مدنی موانع ذکر شده را بر اساس نظر مشهور علماء بیان کرده‌اند. قتل تنها موانع ارثی است که در اکثر کشورهای اسلامی و غیر اسلامی به‌عنوان علل عدم انتقال ترکه از مورث به وارث بیان شده است و شاید حکمت آن‌هم جلوگیری از تحقق بعضی نیات سوء بوده که انگیزه‌های مادی عمده‌ترین داعی ارتکاب جرم است و بر همین مبنا، قتل عمد به ناحق (مباشرتی یا به تسبب) مانع ارث می‌باشد. کفر که بعد از اصلاحات 1361 جزء موانع ارث برشمرده شده است در دیگر ادیان پذیرفته نشده است و فقط علمانی اهل تسنن اختلاف در این را مانع ارث می‌دانند به عبارت دیگر اختلاف در مذهب را موجب عدم انتقال ترکه می‌دانند و این در حالی است که قانون ما اختلاف در دین را مانع ارث برشمرده است. بر همین مبنا در صورتی که مورث مسلم باشد ترکه او به ورثه مسلمان او می‌رسد و اگر نداشته باشد به بیت‌المال مسلمین منتقل می‌گردد و به ورثه کافر او نمی‌رسد؛ و اگر مورث کافر باشد در صورتی که او به ورثه‌اش (در صورتی که کافر باشند) می‌رسد که در هیچ‌یک از طبقات و درجات ارث ورثه مسلمان نباشد. سومین مانع لعان می‌باشد، هرچند که بر اساس نظریه‌هایی از حقوقدانان چون در لعان مقتضی وجود ندارد لذا نوبت به مانعیت نمی‌رسد. لعان بر دو قسم است: الف - لعان زن و شوهر که قذف نام دارد و حرمت ابدی و عدم توارث بر آن مترتب است و حق رجوع ندارد. ب - لعان فرزند و پدر که نفی ولد نام دارد و عدم توارث بر آن مترتب است و با رجوع از آن رابطه توارث یک‌طرفه برقرار می‌گردد. آخرین مانع که قانون ما آن را مورد بحث قرار داده نسبت نامشروع است که به علت فقدان مقتضی نمی‌توان آن را جزء موانع ارث محسوب کرد در حقیقت پدر و فرزند نسبت به همدیگر بیگانه هستند مگر این‌که زنا با شبهه یا اکراه باشد که از طرف مکره و صاحب شبهه قابل قبول است. لقاح مصنوعی نیز همچون زنا محسوب می‌شود و اکثر فقها و آیات عظام معتقدند که در صورت قرار دادن نطفه مرد اجنبی در رحم زن اجنبی فرزند متولدشده در حکم ولدالزنا است. علمایی دیگر فرق اسلامی عللی را مانع ارث می‌دانند که علمای شیعه آن را رد می‌کنند لذا به این موانع، موانع انحصاری گفته می‌شود که از دید و منظر علمای اهل تسنن این حالات (ارتداد زوجین و مورث - نبوت و دور حکمی و اختلاف به روایت و ذمه) موجب عدم انتقال ترکه از مورث بر وارث می‌گردد.

کلیدواژه‌ها: مقتضی، ارث، نسب، قتل، لعان، کفر، نسب نامشروع.

 مقالات مرتبط:

 شرایط قتل مانع ارث و مطالعه تطبیقی آن در فرق اسلامی، احمدعلی طاهر زاده، الهیات و حقوق، بهار 1386، شماره 23، (32 صفحه، از 117 تا 148).
 فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در شش فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
* مفاهیم و اصطلاحات
فصل دوم: «قتل»
* شرایط قتل مانع ارث
* آثار حقوقی قتلی که مانع ارث باشد
فصل سوم: «کفر»
* مانع بودن کفر از ارث
* تعدد وراث کافر
فصل چهارم: «لعان»
* اقسام و شرایط لعان
* آثار حقوقی لعان و مانعیت از ارث
* رجوع از لعان و آثار حقوقی آن
فصل پنجم: «نسب نامشروع»
* آثار حقوقی نسب نامشروع و شبهه در زمینه ارث
* ارث بردن طفل ناشی از لقاح مصنوعی
فصل ششم: «موانع انحصاری دیگر فرق اسلامی»
* ارتداد
* نبوت
* دور حکمی
* اختلاف به حرابت و ذمه
نتیجه.

نوشتن دیدگاه