چکیده

 در مقطعی از تاریخ شیعه (قرن دهم و یازدهم قمری)، گروهی ظهور کردند که اندیشه­ های خاصی را اشاعه دادند و در حوزه فقه و عقاید، چالش‌هایی را ایجاد کردند و به سبب آن به «اخباریان» موسوم شدند. اخباریان، اندیشه­ های خود را ریشه­ دار در اصول اصیل اسلام، اعلام می­ کنند و عالمان کهن شیعه را هم­سو با خود می ­دانند و مخالفان هر اندیشه­ ای جز عقاید خویش را مردود می ­شمارند. این پژوهش بر آن است که جریان پیدایش، سیر تطور و تداوم اخباریان و اندیشه آنان را با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با استفاده از آثار خود اخباریان، به دست آورد.

اندیشه اخباری­ گری از زمان پیدایش تا زمان معاصر، شش دوره: پیدایش، إحیا به همراه افراط، اعتدال، افراط مجدّد، افول و شکل­ گیری اخباری­ گری نوین را به خود دیده است. اخباری ­گری به معنای گرایش هرچه بیشترِ به اخبار، در عصر غیبت، در زمان شیخ صدوق (م. 381 ق) شکل گرفت؛ ولی با اصطلاح مشخّص امروزی آن، از قرن 11 هجری و با ظهور محمدامین استرآبادی (م. 1036 ق) احیا شد و پس از فراز و نشیب­ هایی در زمان وحید بهبهانی (م. 1205 ق) رو به افول نهاد؛ ولی با وجود افول، هنوز روحیّه اخباری­ گری کم و بیش، زنده است و حتّی در برخی از اصولیان نیز به چشم می­ خورد. این مکتب، پس از افول، در قالب ها و شکل های دیگری نمود یافت و رسوباتی از خود بر جای نهاد و اخباری ­گری نوینی را شکل داد. احتیاط­ گرایی، احیای برخی مباحث کلامی برخاسته از نگاه محدود و تنش ­زا و رواج کتاب‌هایی چون طبّ القرآن، از جمله نشانه­ ها و ویژگی‌های این «نواخباری­گری» است. در این میان، عواملی مانند حضور غالب و یا مطرح اخباریان در حوزه­ های علمیّه، تألیف کتب مرجع و منبع، تنوّع آثار در قلمروهای گوناگون دانش اسلامی، هم­خوانی تفکّر اخباری با مذاق عامیانه مذهبی، در تداوم آشکار و پنهان اخباری­ گری اثرگذار بوده­ اند.

کلیدواژه ها:اخباری­ گری؛ نواخباری­ گری؛ اخباریان؛ تاریخ؛ محمّد امین استرآبادی

  دانلود مقاله پیدایش، سیر تطوّر و تداوم اخباری‌گری

نوشتن دیدگاه