چکیده:

نگارنده متن تاریخی ابوسعید عبدالملک خرگوشی (متوفی 407 قمری) در کتاب شرف المصطفی درباره ابوطالب بن عبدالمطلب را تحلیل کرده و دستاورد می گیرد که طبق این گزارش، ابوطالب سومین شخصی هست که پس از حضرت علی و خدیجه (ع) اسلام را پذیرفته هست.

آشنایی با نبیل الحسنی

   بعضی از آنها به توصیف زیر هست:

1. بعضی از آنها به توصیف زیر هست: 1.

2. المولود فی بیت الله الحرام: علی بن ابی طالب(ع) ام حکیم بن حزام ؟ 1433

3. الاستراتیجیه  الحربیه فی معرکه عاشوراء بین تفکیر الجند وتجنید الفکر 1435

4. الانثروبولوجیا الاجتماعیه الثقافیه لمجتمع الکوفه عند الامام الحسین(ع) 1430

5. الشیعه  والسیره النبویه بین التدوین والاضطهاد: شیخ کتاب السیره محمد بن اسحاق انموذجا 1430

6. الجمال فی عاشوراء: دراسه جمالیه وصفیه لواقعه الطف، 1433.

7. 2.

8.   

9. الاستراتیجیه  الحربیه فی معرکه عاشوراء بین تفکیر الجند وتجنید الفکر 1435 4.

10. الانثروبولوجیا الاجتماعیه الثقافیه لمجتمع الکوفه عند الامام الحسین(ع) 1430 5.

11. الشیعه  والسیره النبویه بین التدوین والاضطهاد: شیخ کتاب السیره محمد بن اسحاق انموذجا 1430 6.

12.

13.  خدیجه بنت خویلد امه جمعت فی امراه  1432، 4 ج.

14.

15. هذه فاطمه صلوات الله و سلامه علیها: و هی قلبی و روحی التی بین جنبی النبی المصطفی(ص) 1434، 8 ج

16. .. 1434

 17. ظاهره الاستقلاب فی النص النبوی والتاریخی: حدیث سد الابواب انموذجا 1435

18. ما اخفاه الرواه من لیله المبیت علی فراش النبی(ص) 1433

 19. موجز السیره النبویه 1433

 

مقدمه

   10. آ

بدین روی اقدامهای متفاوتی انجام دادند؛ به عنوان مثال:

   11. 12. (ابوالفرج، ج 22 ص 15؛ ابن صباغ ج 1 ص 53)[3]

   13. دراسه اسلامیه معاصره 1431، 2 ج. 14. (

   15. هذه فاطمه صلوات الله و سلامه علیها: و هی قلبی و روحی التی بین جنبی النبی المصطفی(ص) 1434، 8 ج 16.

   آ

   1434  17. عبیده اظهار کرد: ای رسول خدا! پدر و مادرم فدایت! آیا من شهید نیستم؟

  ظاهره الاستقلاب فی النص النبوی والتاریخی: حدیث سد الابواب انموذجا 1435 18.

پیامبر فرمود: کدام عموی مرا نظر داری؟

گفت: ابوطالب که سرود:

                    کذبتم وبیت الله نبرأ محمد     و لمّا نطاعن دونه و نناضل

                    و ننصره حتی نصرع حوله     و نذهل عن أبنائنا و حلائل

   پیامبر فرمود: نمی بینی که یک پسرش مثل شیر غرّان در رکاب خداوند و رسول می جنگد، و پسر دیگرش برای جهاد در مسیر خداوند به سرزمین حبشه رفته است؟

گفت: یا رسول الله! آیا در این حالت (از این سخن) بر من خشم آوردی؟

   موجز السیره النبویه 1433    کتاب «ابوطالب ثالث من أسلم» یکی از آثار نبیل الحسنی هست که طبق گزارش تاریخی ابوسعد خرگوشی مورخ اهل تسنن (متوفی407) در بارۀ ابوطالب نگاشته هست. ( این کتاب را عتبه حسینیه به سال 1429 انتشار یافته کرده هست که در این گفتار، ترجمه و تلخیص آن را می خوانیم. (مصعب ص94)

      دخالت حاکمان اموی و عباسی در دگرگونی تاریخ، یکی از اقدامهای آنها برای توجیه اقدامهایشان بود.

خرگوشی کیست؟

      الف. آ

متن روایت خرگوشی

خرگوشی درباره شروع دعوت پیامبر می نویسد:

   إ (ابوالفرج، ج 22 ص 15؛ ابن صباغ ج 1 ص 53)[3]    ب.

فقال: ما هذا الذی أظهرته یا محمد؟

مهمترین مرجعی که اثر او را نگاه داشته، سیره ابن هشام هست که در مقدمه خود، به مدعای اختصار و تهذیب، به مطالبی از ابن اسحاق اشاره می کند که در سیره ابن اسحاق بوده، اما نه مستند قرآنی دارد و نه شاهدی بر آن داریم، علاوه بر این اشعاری که هیچکدام از اهل ادب روایت نکرده اند.

قال ابوطالب لعلی: ألا تری إلی محمد ما یقول؟ قال:

 

   (ابن هشام ج 1 ص 2) به سبب این دستکاری که ابن هشام در سیرۀ ابن اسحاق روا داشته، کار او را به خود نسبت داده، گرچه مرجع کلیدی آن ابن اسحاق هست.    در این میان، واقعهی ابوطالب، ارزش خاص ای دارد.

(خرگوشی، شرف الممصطفی، نسخه خطی 1887 مکتبه الاسد دمشق، میکروفیلم 4861، ص 24)

نکات این گزارش

1.

2. ابوطالب اظهار کرد: «ما الذی أظهرته؟»

چشم پیامبر که به او افتاد، اشک از دیدگانش جاری گردید.

در تأیید این استنتاج، نکات زیر را ضروری هست متذکر گردید:

2-1. ( (شنقیطی، ج 8 ص 383)

آیا می توان پذیرفت که چنین صحنه هایی را که همگان دیده اند، ابوطالب ندیده و از آن بی خبر باشد؟

2-2. (قمی  ج 1 ص 226؛ مراسمی ج 19 ص 255؛ فیض ج 2 ص 281؛ حویزی ج 2 ص 132؛ مرتضی ج 5 ص 47) در نقلی از مسیر تسنن آمده که در این حال، پیامبر برای ابوطالب و عبیده دعای خیر کرد (ابن ابی الحدید ج 14 ص80؛ امینی ج 7 ص 316) در نقل آخری از مسیر تسنن آمده که عبیده اظهار کرد: کاش ابوطالب زنده بود تا مصداق گفتارش را نگاه کند. ( (مصعب ص94)    اینک در این گفتار، تصمیم داریم بعضی از حقایق مرتبط به جناب ابوطالب را از یک مرجع تاریخی اهل تسنن مرور کنیم. (ابن سعد ج 1 ص 118؛ مقریزی ج 4 ص 97؛ ابن عساکر ج 3 ص 85)

2-3.

به عنوان مثال:

   در جمادی الثانیه 407 در گذشت. (ابن سعد ج 1 ص 120؛ ابن کثیر، سیره ج 1 ص 242؛ مراسمی ج 15 ص 407)

   ثمّ جاء ابوطالب و هم یصلّون. (ابن هشام ج 1 ص 116؛ ابن کثیر، البدایه ج 2 ص 345)

   (طبری ج 2 ص 32؛ ابن اسحاق ج 2 ص 54؛ طبرسی ج 1 ص 65؛ ابن سید الناس ج 1 ص 62)

   1. از جمله در قصیده ای می سراید:

          إذا اجتمعت یوماً قریش لمفخر      فعبد مناف سرّها و صمیمها

          فإن حصلت أشراف عبد منافها      ففی هاشم أشرافها و قدیمها

          وإن فخرت یوماً فإنّ محمداً         هو المصطفی من سرّها و کریمها

 (ابن کثیر، البدایه ج 2 ص 317)

نیز می سراید:

         ألم تعلموا أنّا وجدنا محمداً      نبیّاً کموسی خطّ فی أوّل الکتب

 (ابن اسحاق ج 2 ص 138؛ ابن هشام ج 1 ص 235؛ کلینی ج 1 ص 449)

 2-4. از خدیجه شروع می کند، آنگاه علی، و سومین تن را که از آیین اسلام آگاه می گردد، ابوطالب می داند.

3.

2-1.

4. پیامبر به عموی خود فرمود: «و إلّا فاکتم علیّ»

اکنون ضروری هست پرسید که این درخواست کتمان برای چه امری بود؟ سه پاسخ می توان داد:

4-1.

(مقریزی، ج 4 ص 60؛ قاضی عیاض، ج 1 ص 366؛ شنقیطی، ج 8 ص 383؛ ابن کثیر، السیره ج 1 ص 212) شنقیطی مدعا می کند که این علامت های شگفت، دقت همگان را به خود جذب کرده بود. آ (شنقیطی، ج 8 ص 383) 2-2. فرمود: «إذا فعلتم ما فعلتم فاکتموه علیّ» (طبرسی ج 9 ص 154؛ ابن کثیر، سیره ج 2 ص 151؛ ذهبی ج 1 ص 283)

4-2. (ابن کثیر، البدایه ج 2 ص 334)، فرو نشستن سیل به برکت حضرتش (ابن کثیر، سیره ج 1 ص232)، معجزاتی که برای حضرت عبدالمطلب معلوم گردید و آن عزیز  به ابوطالب  درباره پیامبر  سفارش کرد. (ابن سعد ج 1 ص 118؛ مقریزی ج 4 ص 97؛ ابن عساکر ج 3 ص 85) 2-3. ابوطالب خود شاهد معجزات برادرزاده اش در وقت کفالت خود بر آن عزیز  قبل از نبوت بود.

4-3. هر وقت پیامبر با فرزندان ابوطالب بر یک خوان می جلسه، برکت غذا را می نگاه کردند.

بنابراین ابوطالب به فرزندان خود می اظهار کرد: بر جای خود باشید تا فرزندم (محمد(ص)) بیاید.

5.

پدر به پسرگفت: ألا تری إلی محمد ما یقول؟ (می بینی که محمد(ص) چه می گوید؟)

(ابن سعد ج 1 ص 120؛ ابن کثیر، سیره ج 1 ص 242؛ مراسمی ج 15 ص 407)    ب.

از این اظهار کرد و گو می فهمیم:

5-1. ابوطالب، پیامبر را وقتی که نوجوان بود، همراه خود آورد.

5-2. پیشگو اظهار کرد: این نوجوان آینده ای درخشان خواهد داشت. (ابن هشام ج 1 ص 116؛ ابن کثیر، البدایه ج 2 ص 345)    ج.

5-3. بحیرای راهب علامت های حیرت نگاه کرد که به ابوطالب اطلاع داد. (طبری ج 2 ص 32؛ ابن اسحاق ج 2 ص 54؛ طبرسی ج 1 ص 65؛ ابن سید الناس ج 1 ص 62)    د.

6. در اینجا کلام محمد ابوزهره مدرس الازهر را می آوریم که در درکنار سیره نبوی به بحث مرتبط به ابوطالب می رسد و چنین دستاورد می گیرد:

« اشعار حضرت ابوطالب قبل از بعثت نشان می دهد که از همان وقت چیرهی هایی برای پیامبر قائل بود. از جمله در قصیده ای می سراید:  2-4. » (ابوزهره ج 1 ص 530 و 535)

پی درج کرد:

1. ( پیامبر به ابوطالب فرمود: «فإن دخلت معی فیه؟» یعنی به وی پیشنهاد داد که اسلام آورد. ( (میزان الاعتدال ج 1 ص 633؛ تاریخ الاسلام ج 8 ص 63)

[3]. وگرنه با جمله ای دیگر می فرمود، به طور مثال: هذا دین الله، فاقد اینکه رابطه پیامبران دیگر با این دین را اهتمام کند.

منابع

نیز ضروری هست به کلمۀ «معی» دقت گردد که جایگاه ابوطالب را در این دین مبین ارائه دهد.  

فرمود: «إذا فعلتم ما فعلتم فاکتموه علیّ» (طبرسی ج 9 ص 154؛ ابن کثیر، سیره ج 2 ص 151؛ ذهبی ج 1 ص 283) احتمال می رود که در اینجا نیز از ابوطالب خواسته تا نصرت خود از پیامبر را کتمان کند. 4-2. شاید جملۀ درست، «فاکتمه علیه» بوده که به نحو «فاکتمه علیّ» تصحیف یا تحریف شده باشد.

 

اظهار کرد وگوی ابوطالب با امیرالمؤمنین8 در آن وقت نشان می دهد که او در آن وقت اسلام آورده بود.

امیرالمؤمنین در اینجا اسلام خود را اظهار می دارد. 5-1.

5-2.

کلام امیر المؤمنین(ع) دو جمله دارد: جملۀ اول اظهار اینکه پیامبر در مدعای خود صادق هست، و کلام دوم الفاظ شهادتین.

ابوطالب به صراحت به پیامبر و علی علیهما و آلهما السلام می گوید که بر این دین بمانید و وعدۀ پشتیبانی از آنها می دهد.       

در اینجا کلام محمد ابوزهره مدرس الازهر را می آوریم که در درکنار سیره نبوی به بحث مرتبط به ابوطالب می رسد و چنین دستاورد می گیرد: «ما چنین استنباط کرده ایم که ابوطالب هرگز مشرک نبوده هست.

» (ابوزهره ج 1 ص 530 و 535) 1.

(ابن عساکر ج 16 ص 135) ذهبی او را ناصبی دانسته که مردمان را شکنجه می داد و می کشت. (ذهبی، الکاشف ج 1 ص 366) نیز او را ناصبی و ستمگر می داند. (میزان الاعتدال ج 1 ص 633؛ تاریخ الاسلام ج 8 ص 63) [3].

  ابن ابی الحدید، عبدالحمید.     

توصیف نهج البلاغه.

  ابن اسحاق، محمد.

سیره ابن اسحاق.

ابن سعد، محمد.              

ابن سید الناس.  

بیروت: عزالدین، 1406. ابن صباغ.

  ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق. بیروت: دارالفکر، 1415.

ابن کثیر، السیره النبویه. بیروت: دار المعرفه، 1396.

ابن کثیر، البدایه و النهایه. ابن هشام، السیره النبویه.

قاهره: محمد علی صبیح و اولاده، 1383. ابوزهره، محمد.

ابوالفرج، الاغانی.  

       حسنی، نبیل.

ابوطالب ثالث من أسلم. کربلا: العتبه الحسینیه المقدسه، 1429.

نویسنده: سید نبیل الحسنی

ترجمه و تلخیص: عبدالحسین طالعی: عضو هیئت علمی دانشگاه شهر قم، دانشجوی مرحله ی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران

pdf دانلود مقاله ناگفته‌هایی از تاریخ ابوطالب (ع): تحلیل گزارش تاریخی خرگوشی (م 407) (411 KB)

نوشتن دیدگاه