چکيده:
ناسخ و منسوخ از جمله مسائلي است كه صاحب‏نظران علوم قرآني را از دير‏باز به خود مشغول داشته و آثاري را در اين حوزه به رشته تحرير در‏آورده‏اند. دستمايه اكثر پژوهش‏گران روايتي از امام علي (ع) است كه در ضمن آن امير‏المومنين به شخصي كه در مسجد نشسته بود و مردم را موعظه مي‏كرد، از علم به «ناسخ و منسوخ» سوال كرد و چون فرد ابراز بي‏اطلاعي نمود، امام فرمود: خود و شنوندگان را هلاك كردي. با تامل در اين حديث اين سوال در ذهن خطور مي‏كند كه ندانستن مفهوم چند آيه، بنا بر معناي كنوني نسخ، چگونه مي‏تواند موجب هلاكت شود؟ پس روايت معنايي فراتر دارد.
هدف مقاله حاضر معناشناسي نسخ در پرتو اين روايت امام علي (ع) است كه به روش توصيفي - تحليلي با رويكرد حديثي و تاريخي، پس از بررسي منابع اصيل، ضمن نشان دادن طرق حديث، بيان مي‏كند كه: مفهوم نسخ در آن روزگار معناي وسيعي داشته و عناوين مختلفي از علوم قرآني را در بر گرفته، به طوري كه در گذر زمان از عموميت آن كاسته و در معنايي خاص اصطلاح گشته و به تعبيري قبض مفهومي در آن رخ داده است. بر همين اساس، شخصيت مورد خطاب امام، به احتمال قوي، قصه‏گو بوده است و شكل‏گيري جريان قصاص و عدم احاطه آن‏ها به علوم مورد نياز جهت تفسير قرآن، گُمانه عموميت معناي ناسخ و منسوخ را تقويت مي‏كند.

کليدواژگان: امام علی (ع)، ناسخ، منسوخ، قصه گو، نسخ

دانلود مقاله معناشناسی نسخ در پرتو روایت «ناسخ و منسوخ» امام علی (ع)

نوشتن دیدگاه