چکیده
کتاب معروف (مدینةالعلم) از تألیفات رئیس المحدثین محمد بن على بن موسى بن بابویه قمى ملقب به صدوق (متوفاى 381ق) کتابى است که به گفته نویسندگان علوم اسلامى از عصر والدِ شیخ بهاءالدین عاملى مفقود گردیده و گزارش معتبرى از وجود خارجى آن در دست نیست. این کتاب چیزى زائد بر کتب اربعه (کافى, من لایحضره الفقیه, تهذیب و استبصار) و دیگر کتب صدوق نداشته است و در واقع بخشى از کتب صدوق(ره) بوده است; زیرا اگر حاوى مطالبى افزون تر بود, فقهاى بزرگ و محدثان پیگیر و نستوهى چون شیخ مفید و سید مرتضى و شیخ طوسى و ابن الشیخ (معروف به مفید ثانى) و عمادالدین طبرى و شهیدین و محققین و علامه و طبرسى, از کنار آن, بى تفاوت عبور نمى کردند.
آنچه اینک تقدیم حضور مى شود, حاصل پژوهشى است که نگارنده در این باب داشته و احتمالى را به اطمینان رسانیده است. محتواى رساله از سه بخش تشکیل مى شود:
بخش اول: پیرامون دیدگاه هاى بزرگان از فقیهان و محدثان.
بخش دوم: پیرامون روایاتى که گذشتگان آنها را از کتاب (مدینةالعلم) نقل کرده اند.
بخش سوم: استنتاج از مجموع نظریه ها و اخبار.
